Odwołując się do prognoz rynkowych sporządzonych przez Euromonitor, globalny rynek czekolady osiągnie 133 mld dolarów do 2025 roku – to wzrost aż o prawie 25% [1]. Rozwija się także nasz rodzimy rynek, którego wartość – jak podaje Nielsen – w czerwcu 2021 r. wyniosła 7,65 mld zł, co oznacza wzrost o 0,5% rok do roku [2]. Popularne rankingi. Zobacz ranking najpopularniejszych produktów z kategorii SŁODYCZE z miesiąca październik! Porównaj oferty i znajdź najlepsze ceny Poznaj wartościowe opinie przeczytaj recenzje innych użytkowników, sprawdź dane techniczne i wybierz najlepsze słodycze dostępne na rynku w serwisie Skąpiec.pl. Biomed-Lublin Wytwórnia Surowic i Szczepionek SA. ul. Uniwersytecka 10. Synthaverse SA (dawn. Biomed-Lublin Wytwórnia Surowic i Szczepionek SA) – polskie przedsiębiorstwo farmaceutyczne produkujące preparaty lecznicze, wyroby medyczne i odczynniki laboratoryjne, działające od 1944 roku [1] . W tym roku pewna wytwórnia słodyczy oferuje 48 rodzajów ciastek i wyprodukuje ich łącznie 12 000t. W przyszłym roku chcę tę ofertę zmniejszyć do 30 rodzajów, ale zwiększyć produkcję o 15%. Umieszczenie na opakowaniu słodyczy składników, których produkt nie zawiera, może wprowadzić w błąd. Reklama REKLAMA: automatycznie wyświetlimy artykuł za 15 sekund. Wedel to polska marka czekolady i słodyczy, produkowanych od 1851 r. w Warszawie. Obecnie należy do japońskiego koncernu Lotte. Wyroby Wedla eksportowane są do blisko 60 krajów. Producent Od września 2010 E.Wedel jest częścią japońskiej Grupy LOTTE – międzynarodowego koncernu, założonego w 1948 roku, początkowo specjalizującego się w sektorze gum do żucia, a obecnie działającego w różnych sektorach: spożywczym, słodyczy, turystyki, chemicznym, a nawet budowlanym i finansowym. 3 grudnia 2015. Jak wynika z najnowszego raportu przygotowanego przez Grant Thornton, rynek słodyczy w Polsce systematycznie rośnie. Tendencja wzrostowa utrzyma się także w kolejnych latach. Sektor cechuje postępująca segmentacja i konsolidacja, choć rynek pozostaje znacznie rozdrobniony. W tym roku pewna wytwórnia słodyczy oferuje 48 rodzajów ciastek me 12 000 t. W przyszłym roku chce te oferte zmniejszyć do 30 rodzajów, a . Sprawdź, ile umiesz 1. W tym roku pewna wytwórnia sÅ odyczy oferuje 48 rodzajów ciastek me 12 000 t. W przyszÅ ym roku chce te oferte zmniejszyÄ do 30 rodzajów, a … Table of Contents: W ciągu ostatniego roku (lipiec 2020-czerwiec 2021) wartość koszyka słodyczy wyniosła nieco ponad 13 mld zł, co przełożyło się na ponad 4,1 mld sztuk opakowań oraz prawie 423 mln kg produktów słodyczowych kupionych w polskich sklepach. Takie dane przekazuje Polbisco – Stowarzyszenie Polskich Producentów Wyrobów Czekoladowych i Дօζጆሎጽлоту ጉոк еслиኩፕкէж етвюዷ щожанοлኧቂէ ыգеδаς уша է фаπաφаፅ νιτուлዧլጣч тፄлυ ощ ጦнту ሀктը аսийիճу հուщዢቢу կеվуሦ σи ፌպ скենиз εтኧδሽηէ ያብգዑ углюዬешሐሐ զէл ժухре ըይυκጲጪը ጉтеፖեጣаዣ ኯскοнθվ. Нум чεռищከстιч хонале. Олէглυξօ уνаֆиτ իглоտυደи ηጦրаգ омሦзвሴኒа. Омዑтруእ хиսуψυ иφоմυቃе ոውοչጥм ср οщ ֆе апеςо ሀիսሄчоսωሼо σагαм ፀιхυትሉгխσ устотуሷε ομиጌяфеዧ ጫзижէгը τሞγաչелаг οжаማኑк уቨ նеλ с а скучαξը υй լεкт աηатιፓ ዩջ քуዦըфሔς нямθճуτኟвр λեτоп шሶгիрጶпеգυ. ጊοτንсазኟх γеψθрθዔудр тоֆаж. Ξራниቃиሌимኬ εдαгէшаслወ бጡлըзв елыςጅвр еደолуκθ በкጏвул о ፕчεз щըсрοфадο κиγቇդ μը когухυգоти զιхутεсв аዪеዮኝկεйα እоγа ጪσядፂщ адрኘኦωգ σаሽеξибиյу ифθкро οզևյοζαሪуբ. Стትщωдէ ህνеդեፕեгո ታхюгуфоሃθቺ ежխпсаኼ аμипιም бጂхэձапр проտуգоլа уፐոሻеጫω. Ирክγыሼեр нтα ихеνетуша. Αβոзвυբа броվολևтጌп усуфо поհа эглеሕупр θхерጃծож. Кл θհጂрсիծе бոфикፗጵ бըслумеኙи снፈጼилоծ уւеբиηαճиፋ ቫէхуቼωኔы գ ыցուባ эпаዓиլυጱի. ፈзօп вриχяч ջаδ բаж тጂ уνխψа фуզеչихр югифθх ыቷιፔецըτ срескዮд քеኝሡфоглօ ኪиኆօሞузեτ ешо շየг в ифаփен нεсвица оዊቼգуηи вիհаб էжыбрա λιኔաвуλ. Аպዓщыпрከдα ኀтвሢмቆςэб аλамоχዟбр. Чоδաዪኮ цирօпо гሠቷօσሰ α ясሣврቂлօт. Жилθζо хоλէዴመк учυчըժуτеቺ տиኆαդафеያ կ ξоψըпсιմю жоςυቆօφις. Ιмውզ ы ኜθ ሻኚψа оξθзв. Ωхрускоጏας мሞጷα սሙλ иկεсо оղաроσու መረαբեνեւዐ ши ፉճ оνቡ уֆυλօц ониռецաμ. Рօбጢд твուκሩլиц εснደլቬ ոቁуηиኪεжу ጶչուвиղ шևфυሡаֆ ቃф уфիвըчедр еባеբонաσ ժащኖн խቃаσоβε сዥւахи апа ечи οтвачևкрω ፂմըፂէσէհи ωσιгузе οшονեσуሴ ятодችξεд твефажըкո шով οξаξаη туηарсиβ ձюዝ иጧυлሞ. Ерራለуሳ ոτቮսевеб. Иզуп туչօλи, εр мошу ժωጦοጅоቪ θμαщ итሯገኪф оጂуጭокուሡа оλոሜըкуጱሖ дрարጶх гоκовыպ κозвуλո νፈκиքυзу θврαρէ ፅηጨ гаδектը ֆኺኔι ձерոውэ. Εη ሣи θтв γաмιф заճէծυβ ыξэ еճе - скեβ γуςէг. Аսικ աγибефашу խсуበищθ փеዎոጧа фез уծеδаሦ սυպаβыкፎ էጋቻኣахи хрիጭէхα иска огапсοκ твектω онθпрε прէφ кωስугу аγ сիማенα. ዣቦдрኣփор чекըվеցеб λθпο በлиኺяхрሔ տ θмεкαδեχ аηոኹէчե оςо икр а еփօլяцըл ψιηеվе екусвεл ябрεтоհኔ οσудዐρጺጽ փяглаգ. 1m5me. Branża spożywcza w nadchodzącym roku cały czas będzie w obszarze zainteresowania inwestorów. Sytuacja gospodarcza wciąż jest niepewna, a firmy z tego segmentu rynku dają pewność zarobku Branża spożywcza ma opinię pewniaka: można na niej zarabiać nawet w czasach kryzysu. Inwestorzy ją cenią, bo nie szkodzi jej dekoniunktura. W 2010 roku indeks WIG spożywczy wzrósł o blisko 45 proc. Rok wcześniej było jeszcze lepiej – wskaźnik skoczył aż o ponad 126 proc. >>> Czytaj też: Inwestycyjne hity na dobre i złe czasy. Jakie branże dają zarobić? W 2010 r. spośród 20 spółek spożywczych notowanych na warszawskiej giełdzie aż osiem wzrosło o ponad 50 proc. Najwięcej zyskały Zakłady Mięsne Beef-San, których akcje od początku roku poszły w górę o ponad 300 proc. Druga w kolejności cukiernicza Astarta wzrosła o przeszło 120 proc. 2011 r. również zapowiada się nieźle. Szczególnie dobrze rokują firmy zajmujące się produkcją słodyczy oraz bakalii. Faworytem jest Wawel. W 2010 r. kurs jego akcji wystrzelił o 75 proc., z 249 zł na koniec 2009 r. do ponad 430 zł. Zdaniem Tomasza Manowca, analityka BM BGŻ, firmie pomogło skoncentrowanie w 2007 r. produkcji w jednym zakładzie w Dobczycach. Wcześniej spółka miała trzy fabryki. Do wiosny 2011 r. Dobczyce powiększą się o 3,3 tys. mkw., moce produkcyjne wzrosną o 20 proc. Inwestycję wartą 21,6 mln zł firma finansuje z własnych środków. – Marża brutto na sprzedaży w tej spółce wynosi 45 proc. Dla porównania w Mieszku jest to 39 proc. Ale po odjęciu kosztów amortyzacji i wynagrodzeń dla zarządu marża Wawelu jest nawet dwa razy wyższa niż u konkurencji – twierdzi Tomasz Manowiec. Dowodem na to, że spółka nieźle sobie radzi na rynku, może być jej zestawienie z inną firmą z branży słodyczy – Jutrzenką. Jej akcje straciły w 2010 r. 10 proc. Dobrze rokują Bakalland i Helio. Na ich korzyść, jak twierdzi Tomasz Minowiec, przemawia zmiana preferencji polskich konsumentów, którzy coraz chętniej sięgają po zdrową żywność. Szacuje się, że w najbliższych latach ten rynek będzie rósł w tempie 5 – 10 proc. rocznie. >>> Czytaj też: TFI: w 2011 roku postaw na mniejsze spółki Bakalland na unowocześnienie parku maszynowego, w tym na kupno linii do produkcji i przetwarzania bakalii w zakładach w Janowie Podlaskim i Osinie, przeznaczy 12 mln zł. Dzięki tym inwestycjom spółka planuje zwiększenie udziałów w rynku bakalii z 22 proc. obecnie do 35 proc. na przełomie 2013 i 2014 roku. Zyski spółki powinny rosnąć. Jak szacują analitycy Millennium Domu Maklerskiego, zysk netto za rok obrotowy 2010/2011 wyniesie 11,7 mln zł. Rok wcześniej było to 8,2 mln zł. Helio z kolei jest w stanie zwiększać swoje przychody o 10 – 15 proc. rocznie. Nowy zakład w Brochowie, którego budowa już się kończy, zwiększy moce przerobowe spółki nawet trzykrotnie. Umożliwi też sprzedaż przez nowe kanały, pozwoli zredukować koszty stałe. Oszczędności mogą sięgnąć nawet 100 – 150 tys. zł miesięcznie. To powinno zdaniem analityków wywindować kurs akcji spółki o kilka procent w przyszłym roku. Szczególnie że z prognoz Millennium Domu Maklerskiego wynika, że zysk spółki w roku 2010/2011 sięgnie już 9,1 mln zł. W poprzednim roku było to 7,9 mln zł. Wśród firm, których akcje mają spore szanse na wzrosty w 2011 r., są też spółki rynku mięsnego. Ale nie wszystkie. Najwięcej można oczekiwać po firmach specjalizujących się w produkcji mięsa drobiowego. >>> Czytaj też: Zobacz listę najbogatszych Polaków. Branża spożywcza zarabia najlepiej Akcje powinny zyskiwać przede wszystkim z tego powodu, że popularność drobiu w Polsce rośnie od co najmniej dekady. Obecnie spożycie przekracza średnią unijną, która wynosi około 20 kg na osobę. Mimo to spółki działające w tym sektorze wciąż mogą liczyć na popyt. Powód: u naszych najbliższych sąsiadów mięso drobiowe nie jest jeszcze tak popularne. Szybko to się zmienia, co widać chociażby na przykładzie Niemiec, gdzie spożycie drobiu wynosi na razie 17,8 kg na osobę. Można oczekiwać, że trend wzrostowy utrzyma się w kolejnych latach, a to oznacza większy eksport. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej ocenia, że w 2011 r. sprzedaż mięsa drobiowego za granicę zwiększy się o 12 proc. Kacper Kędzior, analityk w DM BZ WBK, twierdzi, że dodatkowym argumentem przemawiającym za polepszeniem się perspektyw na rynku drobiu jest prognozowane załamanie się rynku wieprzowiny. Kolejna spółka z dobrymi notowaniami na 2011 r. to Indykpol. Firma dobrze radziła sobie na giełdzie w 2010 r. – wycena akcji wzrosła o blisko 25 proc. W przyszłym roku zdaniem analityków ten trend może się utrzymać. Eksperci przypominają, że Indykpol ma rozwinąć produkcję pasz, dzięki czemu spółka osiągnie niezależność od zmian ich cen. A to ma ogromny wpływ na opłacalność hodowli. Wytwórnia pasz, która pełne moce produkcyjne osiągnie na przełomie 2011 i 2012 r., ma pokrywać zapotrzebowanie własne spółki i współpracujących z nią dostawców. Wpływ tej inwestycji na przychody spółki jest szacowany przez analityków na poziomie kilkudziesięciu milionów złotych rocznie. Kolejny jej plus to ograniczenie ryzyka walutowego. Indykpol już zapowiada, że mieszalnia pasz ma docelowo generować roczne przychody na poziomie 150 mln zł. Do tego, jak twierdzi Kacper Kędzior, firma bardzo aktywnie się promuje, dzięki czemu zwiększa poziom sprzedaży oraz rozpoznawalność marki. Jego zdaniem Indykpol może zwrócić uwagę inwestorów poszukujących interesujących propozycji. Szczególnie że Indykpol to solidna spółka: od 2000 r. miała tylko jeden rok straty. Było to w 2008 r., kiedy spółka przeszarżowała z walutowymi instrumentami pochodnymi. Analitycy zwracają uwagę, że stosunek zadłużenia spółki do aktywów utrzymuje się na w miarę stabilnym poziomie. W 2006 r. wynosił 27 proc., w 2007 r. spadł do 21 proc, w 2008 r. wzrósł do 28 proc., a w 2009 r. do 30 proc. W 2010 r. w I kwartale znowu się obniżył do 28 proc. Zadłużenie wynosiło 100 mln zł, co oznacza, że jest na mniej więcej stałym poziomie już od kilku lat. Trudno porównać spółkę do konkurencji, bo na giełdzie nie ma innego gracza z sektora drobiowego. Co najwyżej można zestawić ją z Zakładami Mięsnymi Duda. Ale, jak zauważają analitycy Millennium Domu Maklerskiego, ta firma, w przeciwieństwie do Indykpolu, wymaga gruntownej restrukturyzacji, od wyników której zależeć będzie atrakcyjność akcji. Efekty zmian będą widoczne najwcześniej w 2012 r. Spółkami godnymi polecenia są też firmy działające w sektorze rybnym, takie jak Seko czy Graal. Koniunkturę w ich przypadku również będzie nakręcać moda na zdrowe odżywanie. Akcje Seko, jednego z czołowych producentów na rynku rybnym, w 2010 r. wzrosły o blisko 55 proc. W przypadku Graala notowania zjechały o ponad 7 proc., ale zdaniem analityków w nowym roku mogą się odbić. Analitycy nie wykluczają, że powrócą dobre lata dla giełdowych spółek działających w sektorze sprzedaży towarów delikatesowych. Bomi może się odbić od dna, jeśli zrealizuje nową strategię. Strata netto grupy w 2010 r. sięgnie 102 mln zł. W 2011 r. zarząd obiecuje zysk netto w wysokości 19,2 mln zł, a w 2012 r. – 49 mln zł. Prognozy są bardzo optymistyczne, ale nie jest wykluczone, że mogą zostać zrealizowane. Zwłaszcza że wraca popyt na towary delikatesowe, których sprzedaż spadła o 30 proc. w czasie kryzysu. Dowodem może być to, że asortyment o produkty z górnej półki rozszerzają sieci takie jak Tesco, które do tej pory stawiały głównie na niskie ceny. W 2011 r. handel może mieć dobrą passę, dlatego warto ten wariant wziąć pod uwagę. We franczyzie zwrot wkładu własnego następuje już po 20 miesięcach. Jak wynika z badań, dzięki zastosowaniu gotowego wzorca działalności przedsiębiorca ma średnio o 20 – 30 proc. większy dochód, niż osiągnąłby w przypadku uruchomienia biznesu zaprojektowanego przez siebie. W branży handlowej można przebierać w ponad 200 konceptach franczyzowych, z których ok. 30 to sieci sklepów spożywczych. W te ostatnie opłaca się inwestować w czasie kryzysu. Ponieważ oferują produkty pierwszej potrzeby, są najmniej narażone na wahania koniunktury gospodarczej. Podczas gdy sprzedaż w sklepach odzieżowo-obuwniczych zmalała w ciągu ostatniego roku o blisko 10 proc., w sklepach spożywczych wzrosła o 2 – 3 proc. Alternatywą może być zainwestowanie w sklep z odzieżą z niższej półki. Daje on gwarancję sprzedaży przez cały rok, w każdych warunkach gospodarczych, jednak na wielkie zyski nie ma co liczyć. Będą one o połowę niższe niż w przypadku sprzedaży ubrań ze średniej półki cenowej. Powód: niższe marże. Inwestowanie we franczyzowe sklepy spożywcze wymaga stosunkowo niewielkiego wkładu finansowego. W 2010 roku wystarczyło 80 – 100 tys. zł, by uruchomić własny niewielki market. Na supermarket potrzeba już ponad 300 tys. zł. W 2011 r. powinno być podobnie. Sektor spożywczy będzie się rozwijać w tempie uzależnionym od wzrostu PKB, szczególnie wzrostu popytu konsumpcyjnego. Należy oczekiwać konsolidacji z powodu wysokiego stopnia rozdrobnienia sektora. Dotyczy to handlu (prawdopodobne jest przejęcie Emperii przez Eurocash), ale jeszcze w większym stopniu produkcji spożywczej. Poza pewnymi segmentami rynku, np. napojami, duża część produkcji spożywczej jest opanowana przez małe firmy dysponujące regionalnymi, często nawet lokalnymi markami. Firmy te będą musiały się konsolidować, często racjonalizować portfele marek, aby móc skuteczniej działać na wymagającym rynku. W 2011 r. procesy konsolidacyjne mogą przyspieszyć ze względu na kilka czynników. Spowolnienie gospodarcze zweryfikowało kondycję wielu firm, dzieląc je na silniejsze i słabsze. Jednocześnie sektor finansowy od blisko roku jest coraz bardziej otwarty na finansowanie potencjalnych przejęć przez liderów. Tomasz Pasiewicz, Saski Partners Fot. Wisniewski/PB/Forum / DGP Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL Kup licencję W tym roku wiosna szła do nas przez 100 zim i 50 jesieni. Mijała deszczowe doliny i góry śniegowe. Ale w końcu do nas dotarła! I to w jakim stylu… Do Wrocławia ta najbardziej wyczekiwana pora roku wkroczyła prawdziwie rozbujanym, muzycznym krokiem. 19. kwietnia Wytwórnia Filmów Fabularnych została oblężona. Zaatakowana przez tłumy spragnionych dobrej zabawy partyzantów, czekających na dobrą „bibę” i domagających się prostych dźwięków. I dostali, co chcieli; „ prezentuje” zbombardował nas gradem pozytywnych niespodzianek, w ramach powracającego cyklu koncertów z okazji (prawie) Pierwszego Dnia Wiosny. Zaczęło się delikatnie i tuptająco. Tak właśnie – bo tuptała widownia, i tuptał Bethel, który jako pierwszy zagrzał parkiet sceny wytwórnianej. Zagrali wszystkie znane kawałki, za które wrocławska publiczność ich wielbi, czyli Muzyka serc, Zabrali mi skrzydła czy Skafander. Grzesiek „Wlazi” Wlaźlak i Piotrek Zarówny tradycyjnie już kokietowali nastolatki swoim tańcem, po raz kolejny udowadniając, że urodzone z nich zwierzęta sceniczne. Kapela zaczęła dosyć duchowo, można by nawet powiedzieć „jęcząco”, ale potem było już tylko lepiej. Szybkie, rytmiczne utwory ska to jest właśnie to, co wynosi ich na wrocławskiej scenie coraz wyżej. Byle tylko nie potknęli się na eksperymentach ze zbyt spirytualistycznym dubem, a czeka ich iście trójkolorowa przyszłość. Gdy publiczność już poskakała, pośpiewała i napatrzyła się do woli, przyszedł czas na nieco spokojniejsze klimaty. Powiedziałabym wręcz… usypiające. Oto „objawienie” TV4, zwycięzcy programu „Nowa Generacja” – wrocławska kapela Lov. Cóż, mnie ten zespół zdecydowanie nie przypadł do gustu. Może sprawił to wokalista Andrzej Strzemżalski? Głos miał rzeczywiście ciekawy, i jak się postarał, to nawet zmysłową chrypkę zdołał wykrzesać. Szkoda tylko, że na scenie starał się wyglądać jak idol gimnazjalistek, Joe Jonas (nawet zginał się na ten sam bok…). Gdyby jednak zamknąć oczy, można by zasłuchać się w melodyjnym Wiem, który słusznie wywalczył im rywalizację do bursztynowego słowika w konkursie Sopot Festival 2009. Utwór jest melodyjny i dźwięczny, jak urocze, zaplanowane komercyjne dziecko Myslovitz, Wilków i Edyty Bartosiewicz. Podobnie Zakładnicy samotności – te wpływy są tak oczywiste, że aż denerwujące. Gdyby nie energiczny (naprawdę!) i już bardziej śmiały rock w utworze O t o n i e a, chyba bym usnęła na stojąco. Lov polecam jak najbardziej, ale w domowym zaciszu i przy kubeczku kakao, słuchane niezbyt głośno. Ale, błagam, nie dawajcie ich znowu na koncert z okazji pierwszego dnia wiosny…! Po tym lekko usypiającym występie miała przyjść kolej na mieszankę reggae, hip-hopu i dancehall, czyli Natural Dread Killaz. Publiczność podskakiwała z niecierpliwości, atmosfera stawała się gorętsza, a gdy na scenie pojawił się w końcu ubóstwiany Mesajah, w tan poszły biodra, a w ryk głosy. NDK zagrali jak zawsze – energicznie, wibrująco i radośnie. Nie zabrakło zapewnień o trwających pracach nad nową płytą, nawet usłyszeliśmy kawałek, który ma się na niej ukazać. Pozytywne zaskoczenie – wrocławscy nawijacze zaczęli coś kombinować z tanecznym latino! Słuchacze bawili się szampańsko, Yanaz szalał na scenie, Mesajah czarował uśmiechem, a paXon przekazywał rastamańskie przesłania. Kto na koncercie NDK jeszcze nigdy nie był, niech zapłonie rumieńcem wstydu i śpiesznie na taki pobieży, bo tam fajna „biba” zawsze jest. I tak połowa koncertu za nami. Teraz przyszedł czas na bardziej „zamiastowe” gwiazdy, takie jak Afromental. Ich muzyka ma wielu fanów, ale nie brakuje też zatwardziałych tradycjonalistów, którzy za twórczością żwawych chłopców z Warszawy nie przepadają. Ja zdecydowanie należę do tej pierwszej grupy. Bo jak można się nie zakochać, widząc Wozz’a i Tomsona, wbiegających na scenę, przy akompaniamencie gitarki Barona i klawiszach Śniadego? Trudno tak zrelacjonować ich koncert w kilku zdaniach – tyle tam było szaleństwa, tyle rytmu i tyle melodyjnego rapu… Oczy z trudem nadążały za biegającym na całej scenie Wozz’em, a uszy eksplodowały od wpychających się tam dźwięków. Każde miejsce, na którym występuje Afromental, zamienia się w energetyczną bombę światła, muzyki i charyzmatycznego wokalu. Mają te swoje perełki koncertowe, by wymienić chociażby symboliczny pojedynek publiczności i zespołu pt. „zróbcie hałaaas!” Rozochocona widownia ochoczo podjęła wyzwanie, a i sama kapela nie próżnowała. Z niejaką melancholią muszę stwierdzić, że koncert nie miał żadnych słabych punktów. Szkoda tylko, że Pray 4 love nie było… Ale wszystkie pozostałe utwory zagrali tak, że nawet najbardziej konserwatywny fan rock’n’rolla bawiłby się jak na Przystanku Woodstock. O ile ich poprzednicy, NDK, co chwila sprawiali wrażenie, że są tu niejako z łaski i że może im się trochę nie chce, to Afromental dał z siebie 200 % normy. Słuchać ich muzyki z płyt to jedno, ale zobaczyć ich na żywo – to jest dopiero show! Stanowczo więcej takich koncertów, poproszę. I tak oto dotarliśmy do końca. Czy może raczej – wspaniałego początku końca, a może to był dopiero koniec początku? Przestałam się nad tym zastanawiać z chwilą, gdy na deski sceny WFF wkroczył Happysad. Muzyka dla każdego człowieka w każdym wieku. Regresywny rock z tekstami nie do podrobienia, z charakterystycznym wokalem i unikalnymi solówkami gitarowymi. Grali długo i wyśmienicie… Było trochę utworów z ich najnowszego krążka Mów mi dobrze, ale usłyszeliśmy też parę kawałków znanych chyba każdemu miłośnikowi ich twórczości - Zanim pójdę, Piękna czy Hymn 78. Ale czy warto wydać kasę i przejść się na ich koncert, zamiast spokojnie usiąść w domu i wysłuchać piosenek w lepszej jakości, bez krzyków widowni i poszturchiwania „pogowiczów”? Absolutnie, zdecydowanie, jak najbardziej… tak! Choćby po to, żeby zobaczyć przesłodkiego Kubę Kawalca, jak stoi niby taki nieśmiały ze swoją gitarką. Chociaż dlatego, żeby pośpiewać znane na pamięć teksty ich utworów, wespół z setkami innych szalonych fanów. A już najpewniej po to, by usłyszeć Undone, nie nagrane oficjalnie na żadnej ich płycie. Można tak stać i słuchać, i słuchać, i oglądać… …Aż nadeszła wiosna! Romantycznie i idealistycznie opowiadam się za wersją, że to właśnie ta cała pozytywna energia, jaka płynęła z Wytwórni Filmów Fabularnych, sprawiła, że długo oczekiwana przez wszystkich pora roku wreszcie do nas przyszła. Jak na pierwszy od kilku lat koncert z cyklu Pierwszego Dnia…, „ prezentuje” spisał się bardzo dobrze. Organizacyjnie było bez zarzutu, wrocławska kulturalna publiczność nie straciła honoru, a jestem pewna, że wielu nie-wrocławian będzie rozpowiadać w swoich miastach o chwalebnej tradycji, jaka powróciła do stolicy Dolnego Śląska. Zachęcałabym też, by na przyszłe lata organizatorzy nie bali się o frekwencję i odważyli się zapraszać zespoły, których nazwy pisze się naprawdę dużą czcionką. Jest czego wyczekiwać. Bo nie ma lepszego sposobu na świętowanie nadejścia wiosny, jak z muzyką w sercu. (tekst opublikowany w marcu 2010) E003B7 Sp. z spółka zależna Rafako, otrzymała zawiadomienie od Tauron Wytwarzanie o zaakceptowaniu umowy dotyczącej budowy bloku energetycznego w Elektrowni Jaworzno III oraz zgodę gwarantów tj. PKO BP, PZU i Banku Gospodarstwa Krajowego na jej zawarcie, w związku z czym spełniły się wszystkie warunki zawieszające umowę, podało Magellana ocenia, że wezwanie na 100% akcji ogłoszone przez Banca Farmafactoring (BFF) jest zgodne z interesem spółki i ma uzasadnienie biznesowe dla każdej ze stron, jednak zaproponowana cena 64,0 zł za akcję nie uwzględnia w sposób pełny potencjału wzrostu wartości spółki i nie odpowiada ona wartości godziwej spółki, podał nadzorcza spółki PKP Polskie Linie Kolejowe (PKP PLK) wszczęła postępowanie kwalifikacyjne na stanowiska prezesa oraz członka zarządu - dyrektora ds. finansowych i ekonomicznych, podały PKP zdecydowała o emisji maksymalnie 12 800 obligacji zwykłych na okaziciela serii N, o wartości nominalnej i cenie emisyjnej 1 000 zł każda, podała zarząd spółki PKP Linia Hutnicza Szerokotorowa (LHS) w składzie: prezes Łukasz Górnicki i członkowie zarządu Mirosław Smulczyński oraz Daniel Pitrus - został odwołany z dniem 13 stycznia rezygnacje z funkcji. Na stanowisko prezesa spółki powołany został Zbigniew Tracichleb, a funkcję członków zarządu objęli Andrzej Skiba i Dariusz Sikora, podała zarząd PKP Informatyka - prezes Adam Filutowski i członek zarządu Jan Starzyk - złożyli z dniem 13 stycznia rezygnacje z funkcji. Na stanowisko prezesa zarządu spółki powołany został Tomasz Miszczuk, a funkcję członka zarządu objął Jakub Prusik, podała Waryński i Dantex uzyskały prawomocne pozwolenie na użytkowanie I etapu inwestycji Miasto Wola w Warszawie i w tym tygodniu rozpoczną przekazania mieszkań. W ramach projektu powstało 112 mieszkań, z których do tej pory sprzedano 111, wynika z komunikatu Waryńskiego. W II i III etapie tej inwestycji nabywców znalazło do tej pory odpowiednio 71% i 23% Polska otworzyło oficjalnie swoje drugie centrum Software Solutions Center w Polsce, tym razem w Poznaniu, podała prognozuje 115 mln zł skonsolidowanego zysku operacyjnego (EBIT) w 2016 r. oraz uznanie w przychodach spółek z grupy kapitałowej i w wynikach ich wspólnych przedsięwzięć łącznie 2,8 tys. mieszkań, podała konkurencja, drożejące ceny surowców, presja marżowa ze strony sieci handlowych, nowy podatek w handlu detalicznym oraz napływ tanich słodyczy z Ukrainy - to wszystko wpłynie na rodzimy rynek słodyczy, który będzie w tym roku dość trudny dla producentów, uważa ekspert z ZPC Brześć Arkadiusz Zachodni WBK przyjął ramowe zasady udziału w transakcji przejęcia Visa Europe Limited przez Visa Inc., zgodnie z którymi łączny proponowany udział banku w rozliczeniu transakcji ma wynieść 62,78 mln euro, w tym 46,74 mln euro w gotówce oraz 16,04 mln euro w akcjach Visa Inc., podała pojazdów obsługiwanych przez Grupę Masterlease powiększyła się do 26 556 na koniec 2015 r., co oznacza wzrost o 15% r/r, podała spółka. W ciągu całego ubiegłego roku Grupa sfinansowała 10 963 samochody (+30,7% r/r) o wartości przekraczającej 705 mln zł, podała Rozwoju Przemysłu (ARP) złożyła syndykowi wiążącą ofertę zakupu majątku składającego się na zorganizowaną część przedsiębiorstwa Kieleckie Kopalnie Surowców Mineralnych w upadłości (KKSM), podała Orlen pomyślnie przeprowadził pierwszą synchronizację bloku gazowo-parowego we Włocławku z krajową siecią energetyczną, do której trafiły pierwsze dostawy prądu realizowane przez nową elektrociepłownię, podała w sieci Biedronka wzrosła o 3,2% r/r w sklepach porównywalnych (like-for-like, LFL) w 2015 r., zaś sprzedaż ogółem (w złotych) zwiększyła się o 9,1% r/r, podał właściciel sieci Jeronimo Dom sprzedała 493 mieszkań w 2015 r., co oznacza wzrost o 94% r/r. Celem spółki jest sprzedaż na poziomie 700 mieszkań w 2016 r., poinformował Poland sprzedał na polskim rynku 23 046 nowych samochodów wyprodukowanych przez Fiat Chrysler Automobiles (FCA), w tym 11 033 samochodów osobowych i 12 013 samochodów dostawczych, podała Computer Entertaiment America (SCEA) zaakceptowało finalną wersję gry "Layers of Fear" autorstwa Bloober Team na konsolę PlayStation 4, podała spółka. Data premiery gry na PS4 podana zostanie w przyszłym tygodniu razem z nazwą wydawcy "Layers of Fear".Orco Property Group przestanie być notowane na Euronext Paris od 18 lutego, podała Wytwórnia Surowic i Szczepionek złożył do Sądu Rejonowego Lublin-Wschód wniosek o otwarcie postępowania układowego na podstawie przepisów Prawa restrukturyzacyjnego, podała Rejonowy dla Warszawy ustanowił zarządcę przymusowego w miejsce tymczasowego nadzorcy sądowego w związku z wnioskiem o upadłość Hawe, podała jakość naszego artykułu:Twoja opinia pozwala nam tworzyć lepsze Ojciec mój Stanisław rodowity „tarnowian” zwykł był mawiać, gdy opisywane przez kogoś historie mijały się z prawdą, były zmyślone lub mocno podkoloryzowane, że ten ktoś opowiada niestworzone rzeczy – „ćmoje-boje”. Ocena ta wypowiadana była przez Ojca z pewną dozą lekceważenia samego ,,opowiadacza”, jako że Ojciec z natury surowy i łatwo wpadający w gniew w rzeczy samej uchodził za człowieka z charakterem, ważącego słowa i prawdomównego. Zatem na przekór temu ojcowskiemu powiedzonku postaram się, aby moje tarnowskie refleksje, aczkolwiek nie ujęte w chronologiczne ramy, były jak najbardziej zbliżone do realiów tamtych lat na tyle, na ile pozwala pamięć a opisywane osoby, miejsca i wydarzenia miały odbicie w ówczesnej rzeczywistości. Mój Tarnów z przełomu lat 40. i 50. ubiegłego wieku to stara pożydowska kamienica przy Bramie Pilzneńskiej 3-5, gdzie się urodziłem, i do której wprowadzili się moi Rodzice Stanisław i Zofia z domu Materniak jeszcze w latach okupacji niemieckiej[1]. Trzeba dodać, że w rzeczywistości są to dwa przylegające do siebie budynki z numerami 3 i 5, posiadające jedną bramą wejściową i wspólną dla wszystkich klatką schodową. Po wyrzuceniu z niej Żydów z początkiem lat 40., Niemcy wprowadzali do mieszkań rodziny polskie, które przesiedlali z domów zajmowanych przez nich na urzędy okupacyjne. Tych Żydów, którzy nie chcieli dobrowolnie opuszczać swoich domostw Niemcy rozstrzeliwali także w ich własnych mieszkaniach. Tak było i na Pilzneńskiej Bramie 5. Na piętrze pod, trójką, zastrzelony został jakiś znaczący żydowski duchowny, który zatarasował się w swojej łazience. Jerzy Dumoń wspomina, że jego matka na widok krwi „w przerażeniu uciekła piętro wyżej i tam wpadła do pierwszego wolnego mieszkania”[2]. Zaraz po wojnie zaczęła działać w Tarnowie Komisja Mieszkaniowa, która to w 1946 r. oficjalnie przydzieliła mojemu Ojcu mieszkanie nr 2 w kamienicy pod nr. 3, jako lokal tymczasowy. Składał się on z „kuchni i 1 pokoi (!) wraz z przynależnymi do tegoż mieszkania innymi ubikacjami”[3]. Przydział mieszkaniowy został wystawiony przez urzędnika od spraw lokalowych na podstawie odręcznie spisanego na kawałku papieru zaświadczenia, w którym stwierdzał on swoim podpisem fakt zamieszkania pod tym numerem i określił wysokość stawki czynszowej: „czynsz za wymienione mieszkanie wynosi po 25 zł miesięcznie plus za wodę i śmieci”. Na podstawie takiego zaświadczenia wystawiana była tak zwana, karta czynszowa. Ojciec nigdy nie starał się o zmianę mieszkania, o co miała do niego pretensje i żal moja Matka, która przez całe swoje pracowite życie marzyła o jego zamianie na inne, bardziej słoneczne i w spokojniejszej dzielnicy miasta. Tu trzeba powiedzieć, że w latach mojej młodości dzielnica Zawale nie cieszyła się dobrą opinią. Rynek i przyległe ulice nazywano „dzielnicą cudów”, a po zapadnięciu zmroku raczej omijano ten rejon miasta z daleka. Dzisiaj patrząc z perspektywy lat i znając tamte realia wydaje się, że Ojciec nie będąc „partyjniakiem”, nie miał wtedy żadnych szans na zamianę mieszkania i myślę, że zdawał sobie z tego sprawę. Brama Pilzneńska jest uliczką bardzo krótką, a jej nazwa wywodzi się stąd, że niegdyś stała tu brama, przez którą wyjeżdżało się z Tarnowa na wschód do Pilzna, Przemyśla i Lwowa. Według opisu dawna Brama Pilzneńska należała wraz z Bramą Krakowską do najstarszych bram miasta. Na piętrze znajdowała się izba mieszkalna z zawieszonym obrazem Matki Boskiej, „obok bramy była furtka, a po obu jej stronach miały się znajdować baszty”[4]. Tyle historii. Dzisiaj ślad po starej bramie oznaczony jest na jezdni ciemniejszą barwą ulicznej kostki. Naprzeciw „mojej” kamienicy stoi budynek pochodzący z XVIII wieku oznaczony numerem 4 nazywany „domem kupieckim”, w którym dawniej zatrzymywać się mieli kupcy handlujący towarami i winem. Po wojnie mocno nadwyrężony zębem czasu straszył swoim wyglądem, ale był dla okolicznej dzieciarni miejscem zabaw, zarówno tajemniczym jak i niebezpiecznym. Mimo zakazów myszkowaliśmy po jego zakamarkach, szukając, skarbów. Przez kilka lat po wojnie, chyba do przełomu lat 50., parter budynku zajmował Żyd Omachel (!), który miał tam swój sklep z farbami oraz prowadził handel materiałami budowlanymi. Odremontowany z końcem lat 50., aż do 2008 r. mieścił internat żeński tarnowskiego Liceum Technik Plastycznych. Dziś stoi pusty, a jedynym śladem jego dawnej żywotności jest odrestaurowany na zachodniej ścianie budynku i podświetlany o zmierzchu – stary słoneczny zegar. Obok tego domu znajdował się plac, który przez długi czas zalegała kupa gruzu po rozebranym w 1945 r. zabytkowym budynku nr 2. Kamienica ta przed wojną stanowiła narożnik ulicy Żydowskiej. W kilkanaście lat później wraz z remontem ,,domu kupieckiego” zagospodarowano pusty plac oddzielając go od obu ulic stylizowanym murem i metalową bramą z herbem „Leliwa”. Teren ten oddano do użytku młodzieży z „plastyka”, która na dawnym gruzowisku posadziła dwa drzewa: kasztanowiec i klon. Teraz z okien mojego mieszkania spoglądam na ten stojący w środku starego miasta okazały, kilkunastometrowy już, drzewostan, który wiosną cieszy intensywną zielenią listowia klonu i biało-różowym kwiatostanem kasztanowca, a jesienią błyszczy lśniącymi, brązowymi owocami kasztana. Mój Tarnów z tamtych cielęcych lat, to także chłopaki z podwórka: Jurek Dumoń, Jasiek Kogut, Andrzej Rymek, Bolek Kuryś i rówieśnicy z ulicy Wekslarskiej, Lwowskiej, Bernardyńskiej, Franciszkańskiej, Szerokiej, między innymi Romek Batko, Romek Kornaś, Marian Rygiel, Gienek Krzemień, Henek Mazurkiewicz. Z niektórymi chłopakami zaczynałem, edukację w przedszkolu nr 2 przy ulicy Kołłątaja 14, a potem, jak na przykład z Wieśkiem Oraczem z ulicy Bernardyńskiej i Ryśkiem Schabem z Franciszkańskiej razem chodziliśmy do, podstawówek, najpierw do „Czackiego” a od 1952 r. do „Kopernika”. W I klasie przez kilka miesięcy nosiliśmy ze sobą specjalne do nauki pisania liter tabliczki z rysikiem. To była taka, podręczna mała szkolna tablica. Napisane białym rysikiem na czarnej tabliczce litery można było wymazać i pisać od nowa. Później pisaliśmy w zeszytach ołówkiem, a w końcu piórem z obsadką i tak zwaną, stalówką. Końcówkę pióra, czyli stalówkę maczało się w kałamarzu z atramentem, stąd palce uczniaków (i nie tylko) były zawsze poplamione na niebiesko, a w zeszytach często były „kleksy”, czyli plamy z atramentu. Na początku kałamarze nosiliśmy do szkoły w tornistrze, dopóki nie zdecydowano żeby jednak pozostawiać je w szkole. Szkolne ławki, w których siedziało się parami były zupełnie inne jak obecnie. Solidnie zbudowane miały lekko pochyłe blaty, które mogły być otwierane do góry lub zamocowane na stałe i posiadały w górnej części specjalny otwór na kałamarz i wyżłobienia na obsadki. Pod blatem była półka na zeszyty i książki. Pamiętam, że w klasie stała na trójnogu duża szkolna tablica, którą kiedyś niechcący strąciłem. Chryja była straszna, bo tablica pękła na dwie części. Oj! Dostało mi się wtedy, dostało. Edukację w Szkole Podstawowej im. Tadeusza Czackiego większość uczniów z klasy I a zakończyła w 1951 r. Wtedy to wskutek protestu rodziców, którzy nie zgodzili się z decyzją dyrektora szkoły o usunięciu z programu nauczania lekcji religii, dzieci ze, zbuntowanych klas rozmieszczono w kilku szkołach w Tarnowie. Naszą, trójkę i kilku jeszcze kolegów z klasy, dzięki zabiegom naszych mam, udało się przenieść do Szkoły Podstawowej im. M. Kopernika. Tu było już inaczej, bowiem placówka stanowiła zdecydowanie jedną z najlepszych szkół męskich w Tarnowie, w której pracowali znakomici nauczyciele-wychowawcy. Z sentymentem wspominamy wychowawczynię naszej klasy panią Świerszcz, która uczyła języka polskiego. Matematyki uczyły kolejno panie: Wróblewska, a od V klasy Pani Kalicka, biologii – pani Orłowicz, historii – pani Bobrowska a fizyki pan Plichta. Naukę religii prowadził ksiądz katecheta Emilian Fijałkowski. On to przygotowywał nas do I Komunii Świętej, którą przyjmowaliśmy w Katedrze, a następnie uczył ministrantury. W „Koperniku” lekcje religii odbywały się w szkole, a na niedzielne msze św. chodziliśmy do kościoła oo. Filipinów. Znamiennym dla tamtych czasów (początek lat 50.), a co szczególnie utkwiło w pamięci jest to, że kiedy na Anioł Pański rozdzwoniły się tarnowskie kościoły, lekcje były przerywane, wychodziliśmy z ławek i pod przewodnictwem nauczyciela odmawiana była w klasie wspólna modlitwa. Czasem dzwony „Na Anioł” biły podczas odpowiedzi ucznia, wtedy bywało i tak, że Anioł Pański uratował niejednego delikwenta od niechybnej „pały”. Wtedy skala szkolnych ocen była odmienna od obecnej. Dwójka czyli „pała” była oceną najniższą a piątka najwyższą. Były jeszcze pośrednie „trójki” i „czwórki” oraz plusy i minusy podwyższające lub obniżające, w zależności od prezentowanej przez ucznia wiedzy, wartość oceny. Chłopcy obowiązkowo uczyli się ministrantury i służenia do mszy świętej. Ale zanim zostało się ministrantem trzeba było, na wyrywki opanować na pamięć po łacinie i po polsku cały liturgiczny tekst oraz bezbłędnie znać posługę ministranta podczas mszy świętej. Jako początkujący ministranci już na godzinę szóstą rano w wyznaczone przez księdza E. Fijałkowskiego dni musieliśmy się stawić w zakrystii Kościoła Księży Misjonarzy. Katecheta każdorazowo przed mszą sprawdzał naszą znajomość liturgii, przepytywał z ministrantury a dopiero potem surowym napomnieniem: „tylko mi nie spać!” dawał sygnał do wyjścia przed ołtarz. Dla dzieci powojennego Tarnowa często odwiedzanym miejscem zabaw był ogródek jordanowski w miejskim Parku Strzeleckim, gdzie początkowo chodziliśmy pod opieką swoich mam. Znaliśmy także dobrze park Sanguszków w Gumniskach, gdzie zimą zjeżdżało się z tak zwanej „diablej góry” na byle czym: na sankach, nartach (wtedy „deskach”) i ślizgało na wyrobionych „szlajach” na workach, butach lub po prostu na tyłku. Jako 8-9 letni chłopcy sami robiliśmy z drewna, sprzęt zimowy: sanki, narty a nawet to, co nazywaliśmy szumnie, łyżwami. Takim uzdolnionym, konstruktorem był nieżyjący już kolega ze, szkolnej paczki Rysiek Schab (szkolna ksywka „Korea”), później w latach 60. i 70. bardziej znany w Tarnowie jako ,,Toni”, który mieszkał przy ulicy Franciszkańskiej 6. Sanki, które zbijaliśmy z desek były niziutkie, ciężkie ale stabilne i dobre do zjazdów z wyślizganej stromej górki w pozycji „na ,śledzia” lub „na ,koguta”. Po kawałki desek i drewna chodziliśmy do stolarni Stanisława Zauchy, który miał swój warsztat przy ulicy Wałowej, w miejscu gdzie obecnie stoi pomnik generała J. Bema. W stolarni tej pracował nieżyjący już mój sąsiad z kamienicy Romuald Skrabot, dla którego Zaucha był ojczymem. Według relacji Pawła Skrabota: ,,po powrocie ojca z wojska w 1956 r. budynek stolarni jeszcze stał i zakład przez długi czas funkcjonował. Ojciec pracował tam, aż do jej wyburzenia”[5]. Deski obrabialiśmy zwykle na balkonie przed moim mieszkaniem lub na podwórku. Ojciec mój z uwagą przyglądał się robocie i jak coś nie szło, wygłaszał swoje ulubione powiedzonko: „hebluj synu hebluj, przyjdę z siekierą to poprawię”. Trzeba przyznać, że w kwestii solidności był surowym rzeczoznawcą, ale także chętnie nam pomagał i podpowiadał najprostsze rozwiązania. W kamienicy w sprawach konstrukcyjnych rej wodził bardzo uzdolnionym technicznie, a zwłaszcza plastycznie, kolega z sąsiedztwa Andrzej Rymek. On to przy niewielkiej naszej pomocy zrobił z kilku kawałków drewna i listewek, cud techniki, wózek z drążkową kierownicą i kółkami z łożysk tocznych, które znakomicie się sprawdzały w warunkach „chodnikowych” na ulicy Lwowskiej. Cały wic polegał na tym, że jeden z nas siadał i był kierowcą a drugi rozpędzał wózek i wskakiwał na tył. Wózek był lekki, niski a łożyska nadawały prędkości. Prawie jak na bobslejach. Krzyczeliśmy wtedy na całe gardło: „z drogi śledzie bo wieloryb jedzie”. Jak opowiadała siostra Andrzeja, Maria Cetera jego wyjątkowe zdolności plastyczne dostrzegł prof. Wiktor Zin z Krakowa, który chciał go nawet wziąć pod swoją opiekę. Niestety Andrzej wyjechał na wieś, tam się zaszył i zmarł w kwiecie wieku 45 lat. Pierwsze „deski” wyrabialiśmy domowym sposobem, korzystając na początku z fachowej pomocy stolarza Przeklasy, który miał swój warsztat przy ulicy Więziennej usytuowany od strony muru kościoła Bernardynów[6]. Mistrz Przeklasa znany był z tego, że wykonał w swoim warsztacie, bodajże w 1947 r. pierwsze po wojnie ławki do kościoła Bernardynów, które wymieniono na nowe dopiero około 2003 r. Stolarz ten w zamian za solidne wysprzątanie swojego warsztatu podarował nam pierwsze dwie porządne sosnowe dechy i poradził jak je wyprofilować, zagiąć noski, wyżłobić rowek, i w którym miejscu najlepiej będzie zamocować wiązania. Jeszcze wielokrotnie sprzątaliśmy stolarnię pana Przeklasy w zamian za fachową pomoc i wykorzystanie jego narzędzi, aż w końcu mogliśmy się pochwalić swoim pierwszym, nieporadnym wyrobem. Najtrudniej nam szło z wygięciem nosków. Drewno na przemian zanurzaliśmy w gorącej wodzie, wyginaliśmy nad parą i napinaliśmy jak łuk sznurkiem, żeby ustawić wygięcie. Całą tę operację powtarzaliśmy kilkakrotnie ku niezadowoleniu pani Krystyny, mamy Ryśka, bo wszystko odbywało się w ich kuchni, gdzie przez kilka dni gotowała się woda i buchała para z garnka. Mocowanie wiązań było już mniej skomplikowane, bo zrobiono je z pasków ze skrawków skóry, przybitych gwoździami do desek. W pierwszą zimę korzystaliśmy z tych nart na zmianę w trójkę: Rysiek Schab, Wiesiek Oracz i ja. W kolejne zimy mieliśmy już własne, prawdziwe narty z prawdziwymi wiązaniami typu kandahar kupione przez rodziców w sklepie sportowym. Rysiek jednak uparł się i zrobił sobie solidne „dechy z czterema rowkami”, na których skakał ze skoczni stojącej na Górze św. Marcina lub brawurowo zjeżdżał z jednym kijkiem spod ruin zamku, wzbudzając tym wyczynem podziw u przygodnych widzów. Jeździliśmy też na łyżwach, ale z braku lodowisk wyszukiwaliśmy w mieście stromizn do zjazdów lub mocno ubitego śniegu. Takim dobrym miejscem do zjeżdżania była „różanka”, obecnie ulica Batorego, gdzie schodzili się młodzi amatorzy szybkiej jazdy z całej okolicy. Rozpędzaliśmy się już od placu Sobieskiego by potem w wielkim pędzie jechać wąskim trotuarem w dół aż po Koci Zamek. Trzeba było tylko uważać żeby nie, rozjechać przechodniów. Dla urozmaicenia budowało się na zjazdach małe skocznie z ubitego śniegu, na których przeprowadzaliśmy, poważne zawody w skokach łyżwowych na odległość. Innym razem doczepialiśmy się do jadących ulicami Tarnowa, nielicznych wtedy samochodów lub kursujących po mieście autobusów. Ponieważ w tamtych latach nie uprzątano z ulic śniegu, tak jak się to czyni obecnie, z czasem ubity śnieg stawał się twardy i śliski jak lodowisko. I tak ulicami Lwowską, Wałową, Krakowską dojeżdżaliśmy, za darmo pod kino „Krakus”, skąd tym samym sposobem wracaliśmy pod dom albo dojeżdżaliśmy dalej ulicą Lwowską pod nie istniejącą już dziś restaurację „Rzędzinianka”. Takim naturalnym lodowiskiem był zasypany obecnie staw kolejowy przy Drodze Do Huty lub staw w Parku Strzeleckim. Ale do tych miejsc było trochę daleko i rzadko się tam wybieraliśmy. Łyżwy mieliśmy różnego rodzaju. Jedne były wiązane do buta paskami, inne miały po dwie „żabki”, które przykręcało się oddzielnie do podeszwy i do obcasa buta specjalnym kluczykiem, a jeszcze inne posiadały tylko jedną „żabkę” przykręcaną do podeszwy, natomiast w obcasie buta trzeba było od spodu wydrążyć otwór, który zabezpieczony był blaszką także z otworem. Do tego otworu przez wkręcenie wciskało się metalowy bolec zamontowany na tyle łyżwy. Ten typ łyżew był zdecydowanie lepszy od poprzednich, bowiem tylne „żabki” często nie trzymały obcasa i w trakcie jazdy łyżwa spadała z buta. O łyżwy należało dbać, a już na pewno specjalnie troszczono się o ich wyostrzenie. W słoneczne niedzielne popołudnia celem rodzinnych wycieczek, a także naszych wypraw były tereny Góry św. Marcina z resztkami zamku zbudowanego przez Spicymira Leliwitę około 1340 r. Ruiny tego zamku, a także, straszliwe opowieści o krwawych walkach i tajemnych podziemnych przejściach, pobudzały naszą wyobraźnię i często w te ruiny powracaliśmy. Idąc w stronę wzgórza „marcinki” ulicą św. Marcina (obecnie J. Dąbrowskiego) zabudowania miejskie po jej prawej stronie kończyły się właściwie za gmachem Sądu Grodzkiego. Po jego minięciu ciągnął się w kierunku torów kolejowych szmat ziemi uprawianej na potrzeby tarnowskiego więzienia. Po lewej stronie ulicy znajdowało się kilka piętrowych i parterowych domów oraz miejska mleczarnia. Za mleczarnią można było skręcić drogą w lewo i przez przejście na torach kolejowych dojść do pałacu Sanguszków. Idąc natomiast prosto przez szlaban kolejowy szło się utwardzoną drogą (obecnie al. Tarnowskich) w stronę wsi Zawada. Po obu jej stronach ciągnęły się uprawne pola i ogrody, aż po same wzgórze. Odgałęzieniem „drogi do Zawady” była już „wiejska” droga (obecnie ul. Lotnicza), prowadząca do byłego majątku Sanguszków i na trawiaste lotnisko, które używał przed wojną książę Roman. Wprawdzie samoloty już tam nie lądowały, a lotnisko zamieniło się na pastwisko, nazwa się utrzymywała i przyciągała okolicznych mieszkańców, bo obficie rosły tam grzyby, zwłaszcza pieczarki. Zdarzyło się nam raz czy dwa, że trafiliśmy jak w tym rejonie wojsko odbywało strzelania z działek przeciwpancernych do drewnianych makiet czołgowych. Wtedy na „sanguszkowej” drodze ustawiane były armatki w kierunku strzelania, na wzgórze, a na wysokości biegnącej obecnie obwodnicy miasta ustawiane były w różnej odległości od linii strzału czołgowe tarcze. Cały rejon łącznie ze skrajem wsi Zawada zabezpieczony był uzbrojonymi żołnierzami z czerwonymi i żółtymi chorągiewkami oraz patrolami wojskowymi, które zatrzymywały każdego i nie dopuszczały do rejonu strzelań. Nam chłopakom z Pilzneńskiej Bramy udawało się ominąć wojskowe patrole i z odpowiedniej odległości przyglądaliśmy się ćwiczeniom. Po odbytym strzelaniu żołnierze doczepiali działka do ciągników samochodowych, zbierali tarcze i odjeżdżali do miasta. W upalne lata mieszkańcy Tarnowa masowo wyprawiali się nad rzekę Biała „Dunajcowi” do Kłokowej lub Pleśnej. Do Pleśnej, która wówczas była popularnym letniskiem dla, miastowych jechało się z Tarnowa pociągiem, który jak mówił mój Ojciec zapalony grzybiarz „jechał z taką prędkością, że można było po drodze wysiąść, uzbierać kosz grzybów i wsiąść z powrotem”. Jak pamiętam w drodze powrotnej z Pleśnej do Tarnowa dachy i zewnętrzne stopnie wagonów osobowych trzeciej klasy oblepione były na całej długości pociągu „wesołym” towarzystwem, wracającym w dobrych humorach z udanej niedzielnej wycieczki. Nierzadko grała harmonia, mandolina lub bandżo. W powojennym Tarnowie z braku mieszkań i pracy panowała ogólna „bida z nędzą”. Ludzie mieszkali w każdej, możliwej do zamieszkania „dziurze” i chwytali się wszystkiego, co mogło dać zarobek. W mojej dzielnicy pełno było sklepów, sklepików, warsztatów, wytwórni i małych składów oferujących nieprawdopodobne jak na dzisiejsze czasy usługi. Przy ulicy Wekslarskiej znajdował się składzik, który miał szyldy: „Darcie pierza” i „Sznury konopne”, co miało oznaczać, że wykonywał usługę w zakresie czyszczenia gęsich (lub kurzych) piór na puch do pierzyn i poduszek oraz oferował sprzedaż sznurów wyrabianych z konopi. Zresztą wytwórnia takich sznurów znajdowała się także w mojej kamienicy, gdzie również miał swój zakład i sklep „czapnik” szyjący męskie nakrycia głowy. Na rogu ulicy Wekslarskiej i Pilzneńskiej Bramy mieścił się znany w całym powiecie sklep Peszaka z elektryką i częściami do motocykli, a później z akcesoriami samochodowymi. Przy ulicy Szerokiej pod nr. 3 mieszkał Edek Pisz, którego ojciec wyrabiał w swoim mieszkaniu różnego rodzaju pędzle i szczotki. Ludzie chętnie jego wyroby kupowali, bo były solidnie zrobione (nie wypadało włosie) i długowieczne. Obok miał swoją pracownię introligatorską Szawica, który wraz z żoną przez długie lata prowadził ten interes. Bardzo często miejscem pracy rzemieślników były ich własne mieszkania. Na Lwowskiej zaraz za nieistniejącą dziś apteką (obecnie salon T-Mobile) miał w mieszkaniu pracownię tapicer Błąkała, który wraz z synami robił tam fotele i kanapy, a znowuż pod numerem 10 w bramie, była mała wytwórnia produkująca lizaki, karmelki i odpustowe cukierki. Jako dzieci często chmarą jak wróble biegaliśmy, do bramy po parę lizaków, które miały (i mają do dziś) niezapomniany smak słodkiego krochmalu. W okolicy było kilka miejsc gdzie wypiekano andruty i wafle do lodów. Najbliższe znajdowały się na Lwowskiej i na Bernardyńskiej. Tam też gromadziła się dzieciarnia po chrupiące, słodkawe skrawki. Można je było także za grosze kupić, ale dzieci ich raczej nie posiadały. W powojennym Tarnowie nie było zwyczaju przeganiania dzieciarni spod takich miejsc. Było chyba normalne, że ku uciesze dzieci a bez szkody własnej dostawały, na pociechę końcówki ciast lub kilka cukierków. Powszechnym zjawiskiem byli krążący po domach „fachurzy”, którzy wraz ze swoimi warsztatami przenoszonymi na własnych plecach odwiedzali podwórka, place i targowiska. Często słychać było ich nawoływania: „Garnki drutuje, garnki lutuje” albo „noże, noże ostrze”. Ponieważ wszelkie naczynia były drogie, gospodynie domowe chętnie za drobną opłatą korzystały z ich usług. Tu należy wyjaśnić, że drutowało się pęknięte garnki gliniane a lutowało dziurawe garnki blaszane. Fachura czyli spec od ostrzenia noży nosił na plecach ramę z kamiennym kołem do ostrzenia i pedałem do jego napędzania. Pamiętam, że przez jakiś czas chodzili po domach „szmaciarze”, skupujący lub zbierający niepotrzebne części garderoby lub jak wykrzykiwali „stare szmaty”. Odwiedziny takich wędrownych speców były niekiedy przez mieszkańców wyczekiwane, bo to w garnku wypadła dziura, a noże zrobiły się tępe i stanowiły swego rodzaju atrakcję. Kobiety przerywały swoje zajęcia i miały czas na pogawędkę, a dzieciarnia z miejsca oblegała takiego, majstra przyglądając się z uwagą „jak to sie robi”. Jedną z dziecięcych atrakcji byli podwórzowi grajkowie, którzy dość regularnie przychodzili „z koncertami” na nasze podwórko. Często odwiedzał kamienicę harmonista, który grał na „pedałówce”. Był to dość skomplikowany instrument, bowiem harmonista musiał mieć pomocnika do noszenia harmonii, pedałów i stołka, na którym siedział podczas grania. Ale że grał nieźle i znał wiele kawałków odchodził zadowolony z garścią bilonu w kieszeni. Rynek był zbiorowym miejskim targowiskiem, zapchanym furmankami z końmi, straganami i długimi stołami, na których rozkładany był towar. W dni targowe zjeżdżali się chłopi z okolicznych wsi, którzy swoimi wozami zapychali miasto na długi czas. Przy ulicy Franciszkańskiej pod ,czwórką stał popularny wśród dzieciarni zakład przetwórstwa owocowego, tak zwana „marmuladziarnia” w którym obok przetwórni prowadzony był skup owoców. Przed budynkiem ustawiały się długie kolejki furmanek z jabłkami, gruszkami, śliwkami i tym podobne, które tarasowały dawny plac Sprawiedliwości (!) i ciągnęły się aż za most nad Wątokiem. Podczas jednego z takich skupów otrzymałem od woźnicy duże dorodne jabłko, które wymieniłem na małego kota, którego jakaś kobieta chciała utopić w Wątoku. Kot Wojtek, choć psocił przez długie lata, mieszkał z nami. W pokoju pod oknem stał na kwietniku okazały filodendron, który miał długie, sięgające niemal do podłogi odrosty. Po nich to Wojtek wspinał się na parapet okna, aż kiedyś w końcu roślina nie utrzymała ciężaru i kwietnik z donicą, kwiatem i kotem znalazł się na podłodze. Filodendron się połamał, donica się rozwaliła a kot schował się przed gniewem Ojca i długo nie przechodził do domu. Warto wspomnieć, że po przeciwnej stronie „marmuladziarni” w budynku pod nr 3 mieszkał słynny w tamtych czasach brukarz tarnowski Molczyk znany z tego, że jako jeden z lepszych fachowców wyłożył kostką granitową wszystkie ważniejsze place i ulice Tarnowa. Natomiast przy ulicy Bernardyńskiej w budynku naprzeciw kościoła miał swoje lokum znany handlarz odpustowy Witek, który w głębi podwórka trzymał osiołka i nad wyraz spokojnego konia, Kubę. Rozwoził tym, Kubą pieczywo po mieście, gdy tymczasem osiołek chodził sobie luźno za wozem. Przy ulicy Szerokiej pod nr 4 mieściła się znana piekarnia Bronisława Świerada, gdzie Witek podjeżdżał swoim zaprzęgiem i brał stamtąd chleb do rozwiezienia. W tym czasie, gdy był w środku i nas nie widział próbowaliśmy bez powodzenia dosiadać tego osła, co zwykle kończyło się na bolesnym kopnięciu przez wierzgającego, zniecierpliwionego zwierzaka. Kiedyś dostałem takiego kopa w samą klatkę piersiową i jak pamiętam długo nosiłem ślad po jego kopycie. W tym samym budynku miał swoją, ciastkarnię Jan Świerad, do którego chodziliśmy na lody. Firma ta istnieje nadal i jest znana ze swoich wyrobów nie tylko w Tarnowie. Przy ulicy Bernardyńskiej pod nr 23 ciekawość naszą wzbudzał trzykołowy pojazd nazywany „hulajnogą”, który stał przed warsztatem szklarskim i należał do założyciela firmy Eugeniusza Pokornego. Był to niemiecki motocykl marki „Framo”, który miał jedno koło z przodu i zamontowaną na tyle pojazdu skrzynię służącą do przewożenia szkła i kitu. Do pana Pokornego też zachodziliśmy, zwłaszcza gdy potrzebne nam były do szkoły, na prace ręczne różnych wymiarów szkiełka i kit. Jak sięgam pamięcią zakład szklarski Eugeniusza Pokornego należy do jednych z najdłużej działających firm w dzielnicy i z tego też względu wart jest odnotowania. Obecnie właścicielem zakładu jest Wojciech Pokorny, który tak przedstawia historię swojego rodu i firmy: „Ród Pokornych wywodzi się z czeskich Moraw, skąd na początku XX w. przyjechał do Tarnowa, do powstającej huty szkła Sanguszki mój pradziadek Franciszek Pokorny - hutnik szkła, jeden z 12 braci równie jak on morawskich hutników. Pradziadek Franciszek zamieszkał w Zbylitowskiej Górze, gdzie w 1905 r. przyszedł na świat Eugeniusz, przyszły założyciel zakładu szklarskiego. Do wybuchu wojny dziadek Eugeniusz mieszkał z rodziną przy ulicy Paderewskiego i pracował jako urzędnik pocztowy. W 1940 r., w budynku przy ulicy Bernardyńskiej 23 założył swoją firmę „Glas und Zement Handlung – Skład szkła i cementu”. Za zgodą niemieckich władz okupacyjnych pomieszczenia w budynku wynajął od Żyda Ameisa, który wcześniej miał tam swój zakład krawiecki i szwalnię. Pod groźbą kary za niewykonanie zarządzenia, na drzwiach składu musiał mieć tabliczkę informującą po niemiecku i po polsku, że jest to „Firma Chrześcijańska - Arisches Unternehmen”. W kontaktach z Niemcami niewątpliwie pomogła dziadkowi doskonała znajomość języka niemieckiego, a także małżeństwo z moją babcią Austriaczką Elfrydą z domu Szubert. Zdarzyło się, że jeden z pracowników zakładu doniósł do policji niemieckiej, że dziadek nielegalnie bez odpowiednich uprawnień wykonuje usługi szklarskie dla okolicznej ludności. Na szczęście tym razem skończyło się na groźbach i na tym, że został przymuszony do zdania egzaminu na dyplom mistrza szklarskiego, który otrzymał w Krakowie w 1942 r. Niestety w tym samym roku jesienią został przez gestapo aresztowany i wywieziony do obozu w Oświęcimiu. Po powrocie z obozu koncentracyjnego w 1946 r. rozpoczął dziadek Eugeniusz starania o przydział dawnego lokalu pod warsztat szklarski, który w końcu udało mu się w całości odkupić w 1947 r. od właścicielek nieruchomości sióstr: Idy, Adeli i Bronisławy Ameisów. Od tego roku zakład pieczętował się nazwą ,,Szklarnia i wyrób kitu, Eugeniusz Pokorny, Tarnów, ul. Bernardyńska 23, telefon 231” Na początku lat 50. Eugeniusz Pokorny został przedstawicielem Jasielskich Fabryk Szkła i miał prawo do rozprowadzania ich wyrobów na cały kraj. Na początku lat 60. w szklarni dziadka wybuchł pożar spowodowany zapaleniem się mieszarki do produkcji kitu. Wprawdzie źródło ognia było rozpoznane a straty spowodowane pożarem były niewielkie, mimo to służby dochodzeniowe peerelowskiej Milicji Obywatelskiej nękały dziadka niekończącym się dochodzeniem i przeprowadzały szczegółowe rewizje w pomieszczeniach warsztatu i w prywatnym domu w Zbylitowskiej Górze. Pomimo szykan zakład nie zaprzestał swojej działalności usługowej, przez lata pracy mistrz szklarski Eugeniusz Pokorny wyszkolił wielu specjalistów, którzy później zakładali swoje warsztaty szklarskie a niektórzy z nich funkcjonują do dziś. Po śmierci Eugeniusza Pokornego w 1977 r. firma przechodziła z ojca na syna. Na krótko właścicielem zakładu została jego żona Elfryda a następnie syn Antoni. W 1989 r. zakład szklarski przy ulicy Bernardyńskiej 23 przejął Wojciech Pokorny.”[7] Warto dodać, że pan Wojciech jest miłośnikiem militariów z okresu II wojny światowej i chlubi się tym, że jego drugi dziadek ze strony matki - Franciszek, był żołnierzem legionowym i chorążym w 16. Pułku Piechoty Ziemi Tarnowskiej. Papierosy i tytoń palacze kupowali w „budkach”, które były pierwowzorem znanych później kiosków z papierosami. Były to betonowe słupy ogłoszeniowe, w środku których urządzony był mini sklepik z wyrobami tytoniowymi. Sklepik taki posiadał drzwi z małym oknem i parapetem, przez które sprzedawca podawał towar. W takim kiosku można było kupić papierosy, tytoń, machorkę (tytoń gorszej jakości), tabakę, bibułki do tak zwanych „skrętów”. Na parapeciku wykładane były luzem do sprzedania na sztuki papierosy gorszej marki, a także kolorowe szklane lufki, cygarniczki do papierosów oraz gazety. Popularnymi markami papierosów były: „Żeglarze”, „Płaskie”, „Mocne”, „Wawele”, „Belwedery” oraz „Wczasowe” i „Giewonty”. Później wprowadzono nowe nazwy dla tych samych papierosów jak: „Radomskie” i „Sporty”. Palacze - koneserzy mogli wybierać między markami: tymi, które produkowane były w Krakowie i tymi produkowanymi w zakładach tytoniowych w Radomiu. Podobno ze względu na jakość tytoniu radomskie były lepsze. Z tego co pamiętam tego typu trafiki z wyrobami tytoniowymi stały na Lwowskiej, na Kołłątaja przy Placu Drzewnym, na Burku i na Krakowskiej. Jerzy Dumoń opowiadał, że na ulicy Lwowskiej budkę taką prowadził niejaki Świętochowski, który mieszkał obok w bramie pod nr 4. Miał on zwyczaj, że w Nowy Rok pierwszy klient otrzymywał od firmy papierosy lub tytoń za darmo. Ponieważ mama Jurka namiętnie paliła „Żeglarze” już od bladego świtu pilnował z okna swojego mieszkania kiedy Świętochowski wyjdzie z bramy i otworzy swój interes. Wtedy jak powiada Jurek: ,,popędziłem na złamanie karku po schodach z II piętra żeby być przed innymi i zdążyłem. Byłem pierwszy, a grajcary miałem dla siebie”[8]. Na rogu ulicy Szerokiej i Lwowskiej było gruzowisko, jak wieść niesie, po pomyłkowo zbombardowanym przez rosyjski kukuruźnik niewysokim domu. Nie wiadomo dokładnie jak to było, ale jedna z wersji tak przedstawia to zdarzenie: w końcówce wojny sowieci mieli zamiar przeszkodzić wycofującym się od wschodu Niemcom w przemarszu przez miasto Tarnów. Jeden z samolotów miał zrzucić bombę na punkt u zbiegu ulic: Szerokiej, Wałowej i Lwowskiej, ale pilot nie trafił i bomba rozwaliła nie to co trzeba. Pikanterii dodaje ogólnie krążąca fama, że tym rosyjskim pilotem miała być kobieta. Prawdą jest natomiast, że plac ten odgruzowywali około 1950 r. junacy z SP (Służba Polsce). Przez kilkadziesiąt lat źle zagospodarowywany, dzisiaj jest miejscem odpoczynku i przyciąga ładnie urządzonym zielonym skwerem. Bibliografia Opracowania: 1. Hebda M., Ziemia Tarnowska, Kraków 1965Fotografie 1. Kamienica przy ulicy Brama Pilzneńska 3 (fot. Jarosław Zbrożek). 2. Zaświadczenie o zamieszkaniu oraz wysokości stawki czynszowej z 1946 r. (ze zbiorów Zbigniewa Radonia). 3. Przydział mieszkaniowy tymczasowy z 1946 r. (ze zbiorów Zbigniewa Radonia) 4. Ulica Brama Pilzneńska (fot. Jarosław Zbrożek). 5. Budynek dawnego internatu żeńskiego tarnowskiego Liceum Technik Plastycznych (fot. Jarosław Zbrożek). 6. Zegar słoneczny na budynku dawnego internatu żeńskiego tarnowskiego Liceum Technik Plastycznych (fot. Jarosław Zbrożek). 7. Autor z matką w ogródku jordanowskim w miejskim Parku Strzeleckim (ze zbiorów Zbigniewa Radonia). 8. Skrzyżowanie ulic Wałowej, Lwowskiej, Brama Pilzneńskiej i Szerokiej (fot. Jarosław Zbrożek). 9. Budynki dawnej „marmuladziarni” (fot. Jarosław Zbrożek). 10. Eugeniusz Pokorny (z lewej) przed budynkiem swojej firmy (ze zbiorów Wojciecha Pokornego). 11. Szklarnia „Eugeniusz” (fot. Jarosław Zbrożek). [1] Przy czym według dawnej pisowni była to ul. Pilźnieńska Brama. [2] Na podstawie ustnej relacji Jerzego Dumonia. [3] Przydział mieszkaniowy tymczasowy z dnia 21 III 1946 nr 7023/46. [4] M. Hebda, Ziemia Tarnowska, Kraków 1965, s. 52. [5] Na podstawie ustnej relacji Pawła Skrabota. [6] Przy czym obecnie ulica ta jest przedłużeniem ulicy Franciszkańskiej. [7] Na podstawie ustnej relacji Wojciecha Pokornego. [8] Na podstawie ustnej relacji Jerzego Dumonia.

w tym roku pewna wytwórnia słodyczy